مدیریت منابع انسانی (Human Resource Management) (به اختصار HRM)، از رشته‌های دانشگاهی شاخهٔ مدیریت است. در این رشته فرآیندهایی مطالعه می‌شود که با استفاده از آن می‌توان در کار کردن با افراد به توانمندی کاملی در بین نیروهای انسانی و در نهایت سازمان دست یافت. به بیان دیگر در این رشته هدف نهایی رسیدن به اهداف سازمان از طریق نیروهای انسانی است. در ادامه جزئیات بیشتری از این رشته را معرفی می‌کنم.
در یک تعریف مختصر می‌توان گفت: واحد مدیریت منابع انسانی تلاش می‌کند در یک افق بلندمدت، سازمان را با کمترین هزینه و حداکثر کارآیی دریافتی از کارکنان برای نیل به اهداف استراتژیک سازمان موفق کند.
این رشته باعث ایجاد فضای کاری مناسب برای کارکنان و در نتیجه تقویت سازمان می‌شود. با استفاده از این دانش می‌توان جریان حیات سازمانی را به خوبی تعریف و طراحی کرد و مهم‌ترین سرمایهٔ سازمانی، یعنی منابع انسانی را با بهترین شرایط به بالاترین بازده ممکن رساند.
در دنیای کسب‌وکار امروزی، اهمیت بی‌بدیل خلاقیت، نوآوری سازمانی و انگیزه نیروی انسانی برای سازمان‌ها کاملا روشن شده است. در نتیجه وظیفهٔ پراهمیت مدیریت منابع انسانی برآورده کردن این خواسته برای شرکت‌ها و سازمان‌ها است.
امروزه مدیریت منابع انسانی از اولین قدم ورود نیروهای انسانی به سازمان یعنی استخدام، و در طی دورهٔ کاری با فعالیت‌هایی از قبیل پاداش و ترفیع و تا آخرین مرحلهٔ آن یعنی اخراج حضور دارد. این مطلب به خودی خود نقش پررنگ این رشته در مدیریت سازمانی را آشکار می‌سازد. در واقع این رشته به حفظ رقابت در دنیای پرتلاطم کسب‌وکار امروز کمک می‌کند.
تحقیقات نشان داده است که انگیزه‌مند ساختن کارکنان می‌تواند تا ۴۰ درصد افزایش بهره‌وری کارکنان را به همراه داشته باشد. انتخاب افراد درست برای موقعیت‌های سازمانی درست نیز تا ۱۲ برابر می‌تواند بهره‌وری را افزایش دهد. اگر هدف‌گذاری مناسبی برای نیروی کاری انجام شود، تا ۲۴ برابر بازده بهتری بدست می‌آید. همهٔ این نتایج در سایهٔ مدیریت صحیح منابع انسانی بدست می‌آیند.
در گذشته، علم مدیریت، سازمان را در صدر توجه خود قرار داده بود. ولی با به وجود آمدن جنبش روابط انسانی در قرن بیستم، محققان تلاش کردند روش‌های ایجاد ارزش‌های کسب‌وکار با استفاده از مدیریت استراتژیک نیروی کار را مستندسازی کنند. یکی از اهداف این جنبش تغییر دادن فضای کسب‌وکار دوران انقلاب صنعتی از بهره‌کشی از کارکنان تا حد ممکن، به سمت فضایی مناسب و سودمند برای کارکنان و سازمان بود.
پایه‌گذاری رشتهٔ مدیریت منابع انسانی تحت‌تأثیر کارهای فردریک وینسلو تیلور (۱۸۵۶-۱۹۱۵) انجام شد. او واژهٔ مدیریت علمی را ابداع کرد و تلاش کرد بهره‌وری نیروی کار را افزایش دهد. گام بعدی جنبش روابط انسانی بود که با تحقیقات التون مایو و مطالعات هاثورن منجر به تربیت نیروهای کار مفیدتری شد. پس از آن تلاش‌های آبراهام مازلو، کورت لوین، ماکس وبر، دیوید مک کللند و فردریک هرزبرگ منجر به پایه‌گذاری مطالعات روان‌شناسی صنعتی و سازمانی، رفتار سازمانی و تئوری سازمانی شدند و فضای نوینی برای مدیریت ایجاد کردند.
دانشکدهٔ روابط صنعتی و کاری دانشگاه کرنل، اولین دانشکده در جهان بود که به مطالعات عالی در زمینهٔ مدیریت منابع انسانی اختصاص داشت. در این دانشکده تا سطح دکترا در حوزهٔ مدیریت منابع انسانی آموزش داده می‌شد.
امروزه اگر چه معمولا در شرکت‌های نوپا، مدیریت منابع انسانی با کمک متخصصین حرفه‌ای انجام می‌شود. اما در شرکت‌های بزرگ، این کار با استفاده از یک گروه متخصص کاملا کارآمد با تخصص‌های گوناگون انجام می‌گیرد. به طور کلی مدیریت منابع انسانی مربوط به حوزهٔ سازمان‌ها و کسب‌وکارهای متوسط و بزرگ است و در مورد کسب‌وکارهای کوچک، چندان مورد توجه نیست. معمولا پس از بزرگ شدن یک سازمان، واحدی مستقل به این نام تشکیل می‌شود.
عمده‌ترین فعالیت‌های تعریف شده در رشتهٔ مدیریت منابع انسانی عبارتند از:
چنان که می‌بینید، توانمندسازی نیروهای انسانی از طریق آموزش یکی از فعالیت‌های اصلی مدیریت منابع انسانی است. بدون آموزش مداوم و تقویت مهارت‌های نیروهای انسانی نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم سازمانی پویا و موفق داشته باشیم.
امروزه سازمان‌های بزرگ نه تنها به دنبال جذب نیروهای آموزش‌دیده هستند، بلکه برنامه‌ریزی‌های مفصلی برای تداوم آموزش و توسعه مهارت‌های پرسنل خود دارند. آن‌ها به تجربه می‌دانند که در دنیای مرتبا در حال پیشرفت کنونی بدون آموزش مداوم و تقویت همیشگی توانمندی‌های نیروها نمی‌توان به پیشرفت‌های خیره‌کننده نائل شد.
اگر به سازمان‌های بزرگ سر بزنید، حتما معاونت آموزش را در آن‌ها خواهید دید. جایی که به طور تخصصی تلاش می‌کند با ارائه آموزش‌های تکمیلی به پرسنل، توانمندسازی موفقی برای پرسنل به اجرا گذارد و در نتیجهٔ آن سازمان منتفع خواهد شد. بدون آموزش‌های توانمندسازی منظم نمی‌توان انتظار موفقیت بالایی برای سازمان داشت.
دکتر دِیو اولریش، استاد دانشگاه میشیگان سه نقش اساسی را برای تیم مدیریت منابع انسانی معرفی کرده است:
معمولا مدیر منابع انسانی دارای کار تمام‌وقت در دفتر خود است و امکان استخدام او در هر صنعتی وجود دارد. معمولا این دسته از مدیران با این ویژگی‌های شغلی روبرو هستند:
این مدیران برای موفقیت شغلی خود این مجموعه فعالیت‌ها را مرتبا انجام می‌دهند:
با توجه به پیشینهٔ طولانی دانش مدیریت، امروزه چندین رشتهٔ دیگر در زمینهٔ مدیریت منابع انسانی نیز فعالیت کرده و باعث تقویت روش‌های مدیریت منابع انسانی شده‌اند. برای مثال روان‌شناسی یک شاخه به نام روان‌شناسی صنعتی و سازمانی ایجاد کرده است که به طور حرفه‌ای به بررسی مشکلات روحی-روانی کارکنان در محیط کار می‌پردازد. دانش‌های آمار و کامپیوتر و اقتصاد نیز هر یک به نوبهٔ خود روش‌های مدیریت منابع انسانی را تکمیل کرده و آن‌ها را رشد داده‌اند.
یک تحصیل‌کرده در رشته مدیریت منابع انسانی نیازمند مجموعه‌ای از مهارت‌ها برای نیل به بهترین کارآیی در این رشته است:
استفاده از هوش مصنوعی، دورکاری و برون‌سپاری که به مدد فناوری‌های مدرن دیجیتالی ممکن شده‌اند، جدیدترین رویکردهای مدیریت منابع انسانی در عصر حاضر هستند. این فناوری‌ها به مدیران کمک می‌کنند تا با بهره‌گیری از جدیدترین پیشرفت‌ها به رابطه‌ای عمیق و حرفه‌ای با کارکنان در سازمان دست یابند و بهترین نتایج عملکرد را کسب کنند.
فعالیت اصلی دانشجویانه نیز در راستای توانمندسازی نیروی انسانی است. با این تفاوت که دانشجویانه به طور تخصصی برای توانمندسازی نیروهای دانشگاهی و آماده کردن آن‌ها برای طی موفق دانشگاه و کسب آمادگی برای ورود به دنیای کسب‌وکار تلاش می‌کند.
فعالیت اصلی دانشجویانه، توانمندسازی دانشگاهیان و کاریابی تخصصی برای دانشجویان و فارغ‌التحصیلان است.
