۲۲ تیرماه زادروز محمد خوارزمی، فیلسوف، ریاضیدان، جغرافی‌دان و مورخ نامدار و روز ملی فناوری اطلاعات است. این دانشمند بزرگ جهانی چنان تأثیری بر دنیای علم باقی گذاشت که «جرج ساتن» در کتاب «مقدمه‌ای بر تاریخ علم»، نیمهٔ اول سدهٔ ۹ میلادی را «عصر خوارزمی» می‌نامد. خوارزمی را پدر جبر می‌دانند.
متأسفانه از شرح زندگی خوارزمی اطلاعات کمی در دسترس است. محمد بن موسی خوارزمی (زادهٔ ۱۸۵ ه.ق. و فوت شدهٔ ۲۳۳ ه.ق.) دانشمند شهیر دوران عباسیان است. زادگاه او خوارزم است که امروزه شهر خیوه در جنوب دریاچهٔ آرال مرکزی در جمهوری ازبکستان قرار دارد.
خوارزمی در زمان خلافت مأمون عضو دارالحکمه (مجمعی از دانشمندان در بغداد به سرپرستی مأمون) بود. مأمون امور علمی مربوط به هند را به خوارزمی سپرده بود و نیز او را مسئول تهیهٔ اطلسی از نقشه‌های آسمان و زمین کرده بود. واثق، یکی از خلفای عباسی در یک مأموریت علمی، خوارزمی را در هیئتی علمی برای تحقیق دربارهٔ غار اصحاب کهف به بیزانس فرستاد.
اروپاییان واژهٔ جبر (Algebra) را از کتاب خوارزمی اقتباس کردند و واژهٔ تخصصی الگوریتم (Algorithm) در دانش رایانه نیز از نام خوارزمی گرفته شده است. الگوریتم مبنای برنامه‌نویسی را تشکیل می‌دهد و به بیان گام‌به‌گام و سیستماتیکی اشاره دارد که برای رایانه قابل فهم است و هر دانشجوی رشتهٔ کامپیوتر باید آن را به خوبی بیاموزد.
همین دو واژه که مبانی بزرگی از دنیای ریاضی و رایانه را تشکیل می‌دهد و تأثیر فراوانی در شکل‌گیری دنیای امروز داشته است، نشان می‌دهد که بزرگی خوارزمی تا چه حد در دنیای علم دیده شده است.
کارهای ارزشمند خوارزمی در دانش ریاضی امروزه نیز مورد استفاده قرار دارند. ترجمهٔ لاتین کتاب «جمع و تفریق با اعداد هندی» او باعث شد دستگاه عددی اروپا از رومی به هندی-عربی تغییر یابد و هنوز نیز چنین باقی مانده است. نسخه اصلی این کتاب از بین رفته و تنها ترجمه لاتینی آن به یادگار مانده است و در کتابخانه دانشگاه کمبریج نگهداری می‌شود.
خوارزمی کارهای دیوفانتوس در زمینهٔ جبر را دنبال کرد و بسط داد. او در قرن سوم هجری برای نخستین بار صورت‌بندی و تدوین علمی جبر را در کتاب «المختصر فی حساب الجبر و المقابله» ارائه داد که بنا به تعاریف دانشگاهی یک اثر علمی محض بود. این اثر امکان حل کلیهٔ معادلات درجهٔ دوم زمان خود را ارائه کرد و راه را برای حل معادلات درجات بالاتر هموار ساخت. در این کتاب او نه تنها معادلات درجهٔ دوم شناخته شده تا آن زمان را بررسی کرد، بلکه حل هر یک را ارائه داده و روش حل را نیز به کمک علم هندسه اثبات کرد. کاری بی‌نظیر و ارزشمند. یک اثر تمام قد علمی.
این اثر در قرن ۱۲ میلادی به لاتین ترجمه شد و در قرن شانزدهم میلادی، دو ریاضیدان ایتالیایی (نیکولو تارتالیا و کاردان) بر اساس ترجمهٔ لاتینی کتاب خوارزمی، توانستند حل معادلهٔ درجهٔ‌سوم را ارائه کنند.
خوارزمی دو کتاب در مورد اسطرلاب نوشته است. کتاب «عمل الاصطرلاب» دربارهٔ کارکرد اصطرلاب و دیگری «العمل بالاصطرلاب» که راهنمای استفاده از این دستگاه نجومی است. او اطلسی از نقشهٔ آسمان و زمین تدوین کرد و نیز به اصلاح نقشه‌های جغرافیایی بطلمیوس پرداخت. او کتاب سانسکریت نجوم هندی را با عنوان «زیج السند هند» به عربی ترجمه کرد که نخستین اثر نجومی عربی است که به طور کامل باقی مانده است. رسالهٔ نجوم خوارزمی در واقع جدول سینوس‌ها را در خود دارد که اولین بار ستاره‌شناسان هندی در قرن ۵ میلادی وارد ریاضی کرده بودند.
خوارزمی کتاب دربارهٔ ساعت آفتابی افقی به نام «الرخامه» دارد که تنها نام آن در اسناد تاریخی باقی مانده است.
خوارزمی همچنین در اثری با عنوان «مقالة فی استخراج تاریخ الیهود و اعیادهم» از دانش ستاره‌شناسی و جغرافیایی و مورخ بودن خود استفاده کرده است.
خوارزمی در کتابی با عنوان «صورة الارض» به جغرافی پرداخته و طول و عرض شهرها و محل‌های مختلف ربع مسکون را ذکر کرده و در بخش موقعیت‌ها را بر حسب «هفت اقلیم» که یک تقسیم‌بندی شناخته شده در آن زمان بود، آورده است.
در اسناد تاریخی به کتاب «التاریخ» خوارزمی اشاره شده است که ناموجود بوده و هیچ اثری از آن در دسترس نیست.
چنان که گفته شد، خوارزمی یک دانشمند جهانی است و سهم بزرگی در توسعه دانش بشری داشته است. بر همین اساس به افتخار او یکی از دهانه‌های ماه برای بزرگداشت او خوارزمی نامیده شد.
هر ساله به افتخار خوارزمی، جشنوارهٔ بین‌المللی خوارزمی و جشنوارهٔ جوان خوارزمی به ابتکار ایران برگزار می‌شود. برای اطلاعات بیشتر در این مورد به سایت جشنواره به آدرس khwarizmi.ir مراجعه کنید.
فعالیت اصلی دانشجویانه، توانمندسازی دانشگاهیان و کاریابی تخصصی برای دانشجویان و فارغ‌التحصیلان است.
