این روزها کمتر کسی را می‌توانیم پیدا کنیم که هر روز با دانلود سر و کار نداشته باشد. کار با اینترنت به یک عادت روزمره تبدیل شده است ولی دانش تخصصی در این زمینه هنوز هم در سطح جامعه ضعیف است. با این که این روزها همه به دانلود علاقه نشان می‌دهند، شاید شما از کسانی باشید که فکر می‌کنید دانلود خیلی هم تخصصی نیست و یک مهارت مفید برای موفقیت به حساب نمی‌آید. اگر این طور است حتما این مقاله را بخوانید.
همین دانلود یعنی چه؟
در حوزهٔ علوم رایانه، دانلود به معنای دریافت فایل‌های رایانه‌ای از یک منبع راه دور است که می‌تواند یک سرور میزبان شبکه، رایانه یک دوست، گوشی همراه شخص دیگر یا هر منبع مشابه باشد. گاهی به طور مستقیم فایل دانلود نمی‌کنیم بلکه جریانی از داده را دریافت و بلافاصله مصرف می‌کنیم. مثل وقتی آنلاین فیلم می‌بینیم ولی چیزی را ذخیره نمی‌کنیم.
کجا با دانلود سر و کار داریم؟
این سوال ساده جواب مفصلی دارد: تقریبا هر جایی که با رایانه و گوشی همراه کار می‌کنید. زیرا امروزه رایانه‌ها تقریبا در کلیه جنبه‌های زندگی شخصی و کاری ما نفوذ کرده‌اند. اما در موارد بسیاری مسلط بودن به مهارت‌های دانلود حرفه‌ای بسیار به ما کمک می‌کند:
- در دوران دانشجویی برای کسب موفقیت دانشگاهی به مهارت‌های رایانه‌ای و به ویژه دانلود به شدت نیاز دارید
- مهارت در دانلود در کسب و کارهای امروزی یک عامل موفقیت و یک امتیاز شغلی است
- انواعی از تکنیک‌های دانلود وجود دارند که اگر بدانید، می‌توانید منابع بیشتر و خاص‌تری گردآوری کنید
- مهارت دانلود حرفه‌ای، سطح امنیت نرم‌افزاری شما را بالا می‌برد و کمتر درگیر ویروس‌ها و بدافزارها می‌شوید
بعضی تصور می‌کنند، مهارت دانلود به همین راحتی کلیک کردن و صبر کردن برای دریافت فایل است. اما واقعیت فراتر از این است.
چند نوع دانلود وجود دارد؟
با این که تنوع تعداد نرم‌افزارهای دانلود بسیار بالا است، انواع روش‌های دانلود این قدر متنوع نیستند. به طور کلی چند روش برای دانلود وجود دارد که بر اساس نوع داده یا پروتکل دانلود یا شرایط آن قابل تقسیم‌بندی است:
- دانلود مستقیم: که با کلیک بر پیوند، داده به رایانه یا موبایل شما منتقل می‌شود. مثل دانلود فایل ضمیمه در ایمیل، یا دانلودهای مرسوم در بسیاری وب‌سایت‌ها
- دانلود غیرمستقیم: که با تایید کاربر یک نرم‌افزار به روزرسانی می‌شود، یک اپلیکیشن در گوشی نصب می‌شود یا یک سند به طور مستقیم از اینترنت وارد نرم‌افزار ویرایشگر می‌شود
- دانلود استریم: استریم یا جریان داده بیشتر برای گوش دادن موسیقی آنلاین یا تماشای مستقیم فیلم استفاده می‌شود
- دانلود تورنت: torrent یک پروتکل ویژه برای دور زدن تحریم است و کارآیی بالایی دارد
در بین این روش‌ها بیشتر کاربران متوجه دانلود مستقیم هستند. امروزه تقریبا همهٔ کاربران به لطف شبکه‌های اجتماعی کار با استریم را هم بلدند ولی تعداد کمتری با دانلود تورنت آشنا هستند.
لازم به ذکر است که ممکن است به زودی پروتکل‌های دانلود جدیدی بر اساس بلاکچین هم به بازار بیایند. دنیای فناوری فعال است و بعید نیست روش‌های دانلود جدید دیگری هم به زودی به فهرست گذشته اضافه شوند.
دانلود ناخواسته
شاید با این مشکل مواجه شده باشید که حجم دانلود به سرعت تمام شده در حالی که دانلود خاصی انجام نداده‌اید. گاهی به‌روزرسانی‌های ویندوز این مشکل را ایجاد می‌کنند. در ویندوزهای جدید به ویژه Windows 10 این دانلودها خودکار انجام می‌شوند و تنها با تکنیک‌های خاصی می‌توانید جلوی آن را بگیرید.
به طور کلی نصب یک نرم‌افزار پایان راه نیست و در گذر زمان، به‌روزرسانی‌های جدیدی برای آن ارائه می‌شود. این به‌روزرسانی‌ها همیشه ضروری نیستند ولی موارد مهم آن را نباید پشت گوش بیندازید. حتما کنترل کنید به‌روزرسانی جدید با سیستم شما سازگار باشد.
شکل دیگری از این دانلودهای ناخواسته وقتی است که یک صفحه اینترنتی دارای قابلیت تازه‌سازی خودکار را نمی‌بندید و بر خلاف تصور شما این صفحه مرتبا در حال تازه‌سازی خود و عوض کردن تبلیغات درون صفحه است و حجم بسیار بالایی اشغال می‌کند.
نوع دیگری از دانلود ناخواسته در هنگام تماشای فیلم آنلاین پیش می‌آید. در این حالت اگر دقت نکنید و کیفیت فیلم را خیلی بالا ببرید، چند برابر حجم معمول از حجم دانلود حساب شما کم می‌شود. بعضی اپلیکیشن‌ها مثل اینستاگرام هم به طور خودکار باکیفیت‌ترین ویدیوی ممکن را بارگذاری می‌کنند و تنها راه جلوگیری از دانلودهای سنگین آن‌ها کمتر کار کردن با آنهاست.
تکنیک‌های متفاوت دانلود
الف) دانلود سایت
ابزارهایی وجود دارند که یک سایت یا زیردامنه‌ای از آن را به طور کامل برای شما دانلود می‌کنند تا بتوانید بدون اینترنت از آن استفاده کنید. گر چه این فناوری خطاهایی دارد ولی در کل گاهی بسیار مفید است.
ب) دانلود استریم
امروزه سایت‌های بسیاری مثل یوتیوب ویدیوهای ارزشمندی دارند که کاربران علاقه دارند صوت یا فیلم کامل آن را دریافت کنند ولی در تنظیمات این سایت‌ها چنین کاری ممکن نیست. پس ابزارها و وب‌سایت‌های بسیاری به وجود آمده‌اند که همین کار را برای شما انجام می‌دهند.
حتی افزونه‌های متعددی برای گوگل کروم وجود دارد که می‌توانید عکس‌ها، صوت‌ها یا ویدیوهای موجود در یک Tab در حال پخش را دانلود کنید.
اپلیکیشن‌های متعددی هم برای دانلود از شبکه‌های اجتماعی مثل اینستاگرام وجود دارند که با کمی جستجو به فهرست بزرگی از آن‌ها خواهید رسید.
هکرهای زرنگ
بر خلاف تصور مبتدیان، دانلود تنها این نیست که یک کلیک بکنید و تمام. دانلود رسانه‌های مختلف از قبیل متنی، صوتی، تصویری، و نرم‌افزاری می‌تواند تکنیک‌های متفاوتی داشته باشد. در این زمینه باید سواد رایانه‌ای و رسانه‌ای کافی داشته باشید و همچنین تجربه. زیرا برخی سایت‌های دانلود، فریب هستند و اگر دقت کافی نداشته باشید، ممکن است به راحتی رایانه یا گوشی خود را به ویروس، تروجان و دیگر انواع بدافزارها آلوده کنید و در بدترین حالت اسیر دستان هکرهای بی‌رحم شوید یا ناگهان با حساب بانکی خالی خود مواجه شوید.
برای مثال در موارد بسیاری یک صفحه مشابه صفحه پرداخت بانک طراحی شده و کاربران به تصور این که برای یک دانلود ارزشمند مبلغ بسیار اندکی را دارند واریز می‌کنند، از آن استفاده کرده‌اند و در حقیقت اطلاعات حساب خود را با دست خود برای هکر نوشته‌اند. خوشبختانه با توسعهٔ رمز دوم در نظام بانکی این نوع خطر کاهش یافته است. ولی هکرها همیشه راهکارهای جدیدی برای سوءاستفاده پیدا می‌کنند و لازم است مراقب باشید.
حتما پس از دانلود به پسوند فایل دقت کنید. مثلا یک فایل با نامی مشابه با abc.jpg.exe در واقع یک فایل اجرایی است و می‌تواند حاوی ویروس باشد.
چطور امن دانلود کنیم؟
در این زمینه قطعا نیازمند کسب اطلاعات بیشتری هستید. همه ما ممکن است بارها اسیر سایت‌هایی شده باشیم که برای ارائه یک دانلود جذاب ما را مجبور به کلیک بر یک دکمه، تماشای یک تبلیغ یا پر کردن یک فرم کرده باشند. گاهی آن‌ها تنها یک ایمیل از ما می‌خواهند. اما کدام یک ازاین روش‌ها امن است؟ به طور کلی ممکن است هیچ یک امن نباشد. تعجب نکنید، دنیای نرم‌افزار پیچیده است و بدون سواد کافی ممکن است حتی از به ظاهر مطمئن‌ترین روش‌ها رکب بخورید.
الف) سایت‌های معتبر
یکی از مهم‌ترین توصیه‌ها برای دانلود این است که از سایت‌های مشهور و دارای اعتبار کافی دانلود کنید. نگذارید هر سایتی که در جستجوها پیدا می‌کنید با یک تبلیغ فریبنده اینترنتی شما را گول بزند. سایت‌های معتبر را می‌توانید در فهرست‌های معرفی بیابید و یا از دیگر کاربران حرفه‌ای با آن‌ها آشنا شوید.
برای مثال دانلود اپلیکیشن‌های همراه از گوگل‌پلی امنیت بالایی دارد. زیرا قبلا از لحاظ وجود بدافزارها اسکن شده پس از آن در این مجموعه ارائه می‌شوند.
ب) آنتی‌ویروس مناسب
توصیهٔ مهم دیگر استفاده از آنتی‌ویروس مناسب است تا پس از دانلود بلافاصله بتوانید از سالم بودن فایل دریافتی مطمئن شوید. اگر از Windows 10 استفاده می‌کنید، آنتی‌ویروس قدرتمندی در اختیار دارید که با به‌روزرسانی مناسب به خوبی از شما محافظت می‌کند. اما یادتان باشد چندین آنتی‌ویروس با هم نصب نکنید زیرا به راحتی با هم تداخل می‌کنند و اجرای برنامه‌ها را دچار مشکل می‌سازند.
پ) توجه به محتوای سایت
توصیه دیگر توجه به محتوا و میزان تبلیغات در سایت است. سایت‌هایی که تبلیغات فراوانی دارند، معمولا اطلاعات مفید کمی دارند و لینک‌های دانلود پیشنهادی آن‌ها مطمئن نیستند. زیرا درآمد اصلی آن‌ها فروش تبلیغات است و معمولا حاضرند برای کشاندن مخاطب به صفحات وب‌گاه خود هر کاری بکنند.
ت) راحت اطلاعات ندهید
هشدار اصلی را باید در مورد سایت‌هایی بدهیم که برای دانلود از شما می‌خواهند یک فرم پر کنید یا بر یک سری تبلیغات کلیک کنید. تجربه نشان داده بسیاری از این موارد سرکاری هستند و در نهایت هم ممکن است هیچ دانلودی در کار نباشد.
در مورد سایت‌هایی که از شما ایمیل می‌خواهند تا لینک دانلود را به ایمیل شما ارسال کنند هم مراقب باشید. در هر سایت نامعتبری آدرس ایمیل خود را درج نکنید. زیرا هکرها به ایمیل شما پیامی ارسال می‌کنند که باز کردن آن مساوی است با آلوده شدن سیستم شما. گر چه در سال‌های اخیر امنیت شبکه‌های رایانه‌ای در مجموع بالا رفته است ولی باید مراقب باشید. مزاحمت دیگری که ممکن است پیش بیاید دریافت حجم بالایی از ایمیل‌های تبلیغاتی است که برخی از این سایت‌ها ارسال می‌کنند، زیرا آن‌ها در واقع فروشنده تبلیغات ایمیلی هستند و برای ظاهرسازی یک سایت خوش آب و رنگ در برابر شما قرار داده‌اند.
ث) سواد رایانه‌ای و رسانه‌ای
توصیه مهم برای مبتدیان شرکت در کارگاه‌های مقدماتی کار با رایانه (مثل ICDL) و سواد رسانه‌ای است. آن‌ها باید کار با آنتی‌ویروس را به خوبی یاد بگیرند و مرجعی برای تشخیص اصالت سایت‌های رنگارنگی که در جستجوها برخورد می‌کنند، پیدا کنند.
اما بعد از یاد گرفتن مقدمات فنی، با دنیای بزرگی روبرو می‌شوید که می‌تواند شما را گیج کند. دقت در کار با وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌های رنگارنگ اینترنتی نیاز به تجربه و زمان دارد و بارها ممکن است با دردسر مواجه شوید و ناچار شوید سیستم عامل رایانه یا گوشی را از نو نصب و ویروس‌یابی کنید.
حرص نزنید!
لازم نیست همهٔ اینترنت را دانلود کنید. به ویژه عاشقان فیلم و سریال اینقدر دانلود می‌کنند که کل هارد رایانه یا گوشی خود را تا خرخره پر کنند. این کار ضمن این که سرعت دستگاه را کاهش می‌دهد، به بالا رفتن هزینه اینترنت و کم‌آوردن وقت منجر می‌شود.
بنا به گفته متخصصین امروزه بیش از چندین برابر عمر یک انسان، فیلم در دنیای سینما تولید شده است. آمار موسیقی هم چنین وضعی دارد. این آثار تقریبا همگی در اینترنت در دسترس هستند. قطعا نمی‌توانید از پس دیدن همه آن‌ها بربیایید، حتی اگر ۲۴ ساعته بخواهید فیلم ببینید و آهنگ گوش کنید. حتی آثار خوب هم بسیار بیشتر از آن هستند که فرصت کنیم همهٔ آن‌ها را ببینیم. پس بهتر است کم‌کم دانلود کنید و پول بی‌زبان را برای این همه دانلود هدر ندهید.
شاید بسته اینترنت نامحدود داشته باشید یا به یک فرصت رویایی یعنی وای فای با سرعت بالای رایگان رسیده باشید. خب باز هم دلیلی ندارد بنشینید یک سره به جای کارهای مفید، فقط دانلود کنید. در کل دانلود برای برخی افراد حجم گردآوری گنج و ساختن کلکسیون دارد و آنقدر در آن زیاده‌روی می‌کنند که هیچ وقت نمی‌توانند حجم دانلود خود را به درستی بررسی کنند. معمولا یک سیستم پر از فایل‌های گوناگون دارند که حتی به یاد نمی‌آورند آخرین فایل‌ها را کی و اصلا برای چه دانلود کرده بودند.
پشتیبان بگیرید
حقیقت این است که فایل‌ها همواره مستعد پاک شدن هستند. یک خطا در دیسک می‌تواند حجم زیادی داده را از بین ببرد. پس حداقل یک پشتیبان از فایل‌های مهم داشته باشید و آن را در جای امن نگهداری کنید.
امروز سرویس‌های ذخیره‌سازی ابری مناسبی هم وجود دارند که می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید. گر چه برای فایل‌های خیلی حجیم، با توجه به کندی اینترنت در ایران نسبت به استانداردهای جهانی چندان گزینهٔ جذابی نیستند.
شب دانلود نکنید!
خیلی‌ها از دانشجویان برای استفاده از سهمیه اینترنت شبانه، به زور بیدار می‌مانند و دانلود می‌کنند. این کار نه تنها در درازمدت آثار مخربی بر سلامتی دارد، بلکه کمی که بگذرد خواهید دید دانلود خاصی ندارید و فقط دارید فیلم و موسیقی به صورت فله‌ای دانلود می‌کنید. در واقع آسایش خود را حرام اینترنت رایگان یا نیم‌بها کرده‌اید. در این زمینه سخن زیاد است. اما اگر فکر می‌کنید شب راحت‌تر هستید و هم دانلود می‌کنید و هم درس می‌خوانید، باید بدانید این کار در درازمدت آثار سوء خودش را دارد که در مقالهٔ «آیا شما هم جغد شب هستید؟» به آن اشاره کرده‌ام.
جمع‌بندی
به راه افتادن کار توجه نکنید و حتما در زمینه سیستم عامل و امنیت مطالعه کنید. به دنبال سایت‌های معتبر معروف باشید و از هر جایی دانلود نکنید. به اندازهٔ نیاز و به تدریج دانلود کنید تا وقت کافی برای بهره‌برداری و لذت بردن از محتوای دریافتی را داشته باشید.
دانلود شبانه یک تلهٔ ذهنی است که هر چه زودتر از آن خارج شوید بهتر است. حتی اگر به خاطر قیمت ناچارید از آن استفاده کنید، خواب‌تان را حرام نکنید و رایانه را برنامه‌ریزی کنید تا خودش در ساعت مقرر دانلودها را انجام دهد. اگر هنوز این توصیه را جدی نگرفته‌اید، حتما کارگاه «صبح سپید و رویای شبانه» را بگذرانید.
این مطلب بخشی از سری کارگاه‌های مهارت‌های رایانه‌ای بود.
سابقه نگارش:
بازنویسی: ۱۴۰۰/۱۰/۰۱
نگارش اولیه: ۱۳۹۸/۱۲/۲۶
