دردسرهای فردوسی

فردوسی نیز چون هر شخصیت بزرگی با دشواری‌های بسیاری در حیات خویش روبرو شد. شاید کم‌اهمیت‌ترین آن از دست دادن تدریجی ثروت خانوادگی او بود که بر سر سرایش شاهنامه به تدریج از کف او خارج شد.

احتمالا بزرگ‌ترین دردسرهای فردوسی از به تخت نشستن سلطان محمود غزنوی شروع شد. سلطان محمود غزنوی شخصیتی جبار و متعصب داشت. از سویی سلطان محمود  سنی مذهب بود و شیعه بودن فردوسی می‌توانست دردسرهای بسیاری برایش ایجاد کند. اگر قدرت شگفت کلام فردوسی نبود و این سلطان ترک‌زبان به شاهنامه علاقمند نمی‌شد، قطعا اجازه نمی‌داد زبان پارسی در دربار او چنین مطرح شود. در تاریخ نقل شده که سلطان محمود گفته است: «من این داستان‌ها را بارها شنیده‌ام اما سروده‌های فردوسی چیز دیگری است».

او به فردوسی وعدهٔ ۶۰ هزار دینار طلا داد تا شاهنامه به نام او شود. فردوسی نیز به امید حمایت سلطان که می‌توانست به کلی او و اثر او را به باد تاراج دهد، و به امید حمایت سلطان از تکمیل شاهنامه و بازسازی سرزمین پدری با این صله و برای حفاظت از شاهنامه، دست به کار ویرایش جدیدی از شاهنامه شد و بخش‌هایی به آن افزود و در آن در مواردی به اندرز و مدح سلطان محمود اقدام کرد.

اما پس از پایان کار سلطان محمود در اثر بدگویی‌های اطرافیان از فردوسی، و به ویژه نسبت به مذهب شیعی او، فردوسی را طرد کرد. به جز بهانهٔ شیعه بودن، دشمن شمردن ترکان در شاهنامه بهانه به دست سلطان محمود داد و تنها ۶ هزار دینار یعنی یک دهم صلهٔ وعده شده را به او داد.

فردوسی از این اقدام رنجید و بدون دریافت صله به ملک پدری بازگشت. گفته‌اند هجویاتی نیز در ذم سلطان محمود سرود که اصالت آن مورد شک است. پس از مدتی سلطان محمود از کرده‌ پشیمان شد و صلهٔ اصلی را به نزد او فرستاد. اما ماموران سلطان وقتی رسیدند که فردوسی دار فانی را وداع گفته بود و دختر غیرتمند او نیز از گرفتن آن سر باز زد و صله را برگرداند.

گفته‌اند که در تشییع جنازهٔ فردوسی نیز تنها دخترش شرکت داشته است و غریبانه او را به خاک سپرده است. چنان که مشهور است واعظ شهر به دلیل شیعه بودن فردوسی، مانع از خاک‌سپاری پیکر او در گورستان مسلمانان شده و به ناچار او را در باغ شخصی خودش در شهر تابران توس نزدیک به دروازهٔ شرقی رَزان به خاک سپردند.

مقبرهٔ فردوسی پس از مرگ هم از آسیب‌ها در امان نبود و بارها آرامگاه وی تخریب شد و از نو ساخته شد.