یکی از بازه‌های زمانی کلیدی هر دانشجو تابستانی است که کنکور در آن برگزار می‌شود. معمولا پس از کنکور همه به سراغ استراحت می‌روند که کاملا طبیعی و اتفاقا بسیار لازم است. اما برد با کسانی است که در تفریح غرق نشده و فراموش نمی‌کنند زمان همیشه بر علیه ما حرکت می‌کند! در واقع کسانی برنده هستند که تفریحات این تابستان را به نحوی با آماده‌سازی خود برای دانشگاه هماهنگ می‌کنند که نه سیخ بسوزد و نه کباب.
اولین پیشنهاد من برای این تابستان تقویت مهارت‌های رایانه‌ای است. اگر تا حالا بیشتر درس می‌خواندید و خیلی به رایانه وارد نیستید یک دوره ICDL بگذرانید. مدرکش هم بعد از گذاشتن لب تاقچه گاهی به درد خواهد خورد. زیرا امروزه ICDL یک مدرک پایه است. اگر فرصت طی کردن این دوره را ندارید حداقل مهارت‌های ویندوز، نرم‌افزار Word و جستجوی اینترنتی را با کتاب‌های خود آموز بگذرانید. این مهارت‌ها در دانشگاه بسیار حیاتی هستند.
همچنین بسیار توصیه می‌کنم مهارت تایپ سریع فارسی و انگلیسی را بیاموزید. این مهارت در حالت استاندارد یک دوره سه ماهه است و باید ده‌ها ساعت بنشینید و طبق جداول مرحله به مرحله از حروف الفبا تایپ کنید تا به مهارت کاملی برسید که بتوانید چشم بسته و ده انگشتی تایپ کنید. اما دوره‌ای فشرده آن هم امروزه برگزار می‌شود که اصول تایپ را که یاد گرفتید دیگر کامل کردن مهارت به خودتان واگذار می‌شود. اگر می‌خواهید حرفه‌ای باشید حالت اول و اگر وقت کمی دارید حالت دوم را انتخاب کنید. این مهارت سال‌ها با شما خواهد ماند و شما را از دیگر دانشجویان و در مرحله بعدی از دیگر افراد جامعه به شدت متمایز می‌کند. زیرا بیش از ۹۹ درصد مردم تایپ سریع بلد نیستند، ولی بسیاری از کارهای روزمره به نوعی به این مهارت مرتبط است. من از کسانی بودم که دقیقا همین کار را کردم و تابستان قبل از دانشگاه دوره تایپ سریع گذراندم. همین کتاب را شخصا تایپ و ویراستاری کردم و ندرتا در دوران دانشجویی کارهای درسی را به دیگران واگذار کردم. خب مثل من شما هم می‌توانید صدها هزار تومان پول از این راه صرفه‌جویی کنید.
اما اگر به رایانه و احتمالا تایپ سریع مسلط هستید، پیشنهاد من شروع کردن یادگیری دوره Word است. متاسفانه بسیاری از افراد به ویژه دانشجویان فکر می‌کنند کار با این نرم‌افزار را بلدند و کارهایی مثل ساخت فهرست مطالب یا فهرست منابع را که با چند کلیک قابل انجام است به یک پروژه چند ساعته تبدیل می‌کنند که آخرش هم اشتباهاتی در آن باقی است. پس Word را به طور تخصصی یاد بگیرید تا در دوران دانشجویی بخش بزرگی از زمان و هزینه شما از همین الان به طور تضمینی برای فعالیت‌های مهم‌تر صرفه‌جویی شود. در سایت دانشجویانه یک دوره تخصصی ده ساعته Word قرار دادیم که به راحتی می‌توانید نسبت به تهیه آن اقدام کنید . کیفیت این پروژه را ۱۰۰٪ تضمین می‌کنم زیرا خودم آن را طراحی کردم و بازخورد شاگردان نسبت به آن عالی بود.
در سال اول دانشگاه هنوز حال و هوای یک تازه وارد را دارید. ولی تدریجا ابرها کنار می‌روند و واقعیت دانشگاه برای شما آشکار می‌شود. خواهید فهمید که لازم است عزم و اراده جدی‌تری داشته باشید و برای موفقیت تلاش کنید.
اگر تابستان قبل از دانشگاه را چنان که گفتم پشت سر گذاشته باشید، حالا آماده کسب مهارت‌های بعدی هستید. اگر چنین نبوده، ترم اول را به این مهارت‌ها اختصاص دهید و بقیه ترم‌ها راحت باشید.
شاید فکر کنید زود است اما یکی از اولین کارهایی که باید از ابتدای تحصیل شروع کنید، تقویت زبان انگلیسی است. این کار چند مزیت دارد:
• در ترم‌های اول هنوز درس‌های تخصصی شروع نشده‌اند، در نتیجه جا برای یادگیری مطالب تخصصی رشته شما خالی است.
زبان را می‌توان با روش‌هایی بسیار ارزان و آسان آموخت و نیازی به کلاس‌های مفصل گرانقیمت نیست.
سال اول دانشجویی فرصت مهمی است برای تمرین سبک زندگی دانشجویی. با مسلط شدن بر سبک زندگی دانشجویی خواهید توانست عملکرد تحصیلی خود را بالا ببرید و روان‌تر و موفق‌تر در دانشگاه ظاهر شوید. سبک زندگی دانشجویی هم مولفه‌های زیادی دارد که در فصل بعد در مورد آن توضیح خواهم داد. اما لازم است بدانید اگر سال اول را از دست دادید در سال‌های بعدی تغییر عادت‌ها غیرممکن نخواهد بود ولی قطعا دشوارتر خواهند شد.
در سال اول دانشجویی سعی کنید دوستان خوبی بیابید. این دوستان اگر به درستی گزینش شوند تا پایان دانشگاه با شما خواهند بود. اگر علاقمند به انزوا هستید باز هم باید گروه دوستان خود را داشته باشید.
در سال اول واحدهای جبرانی یا پایه پاس خواهید کرد. طبعا برخی از مطالب تکرار دروس دبیرستان هستند. اما حالا آنها را دقیق بخوانید. دروس پایه در ترم‌های بالاتر دوباره ظاهر می‌شوند و اگر ضعیف باشید کارتان گره می‌خورد. یکی از مثال‌های بارز این امر دروس پایه ریاضی هستند که در ترم‌های بعد که مطالب سخت و سنگین می‌شوند، قوی بودن در آنها شما را از بسیاری از تلاش‌های زائد خلاص می‌کند.
یکی دیگر از کارهایی که باید از سال اول دانشگاه شروع کنید تمرین نوشتن و فعال بودن در فضای مجازی است. این کار به سادگی با یک وبلاگ رایگان هم عملی است. همچنین می‌توانید دوره طراحی سایت با وردپرس ببینید و در کمتر از یک هفته سایت شخصی خود را فعال کنید. اگر به این کار ادامه دهید تا سال آخر که از دانشگاه فارغ‌التحصیل شوید در فضای مجازی برای خودتان جایی باز کرده‌اید و هر جا بروید می‌توانید کارت ویزیت مزین به آدرس سایت خودتان را ارائه کنید. این مهارت نه تنها یک تفنن بلکه یک زیرساخت جدی کسب و کار است که در آینده به شدت به درد خواهد خورد. ضمنا لازم نیست حتما دانشجوی کامپیوتر باشید. امروزه یادگیری این مهارت‌ها بسیار آسان شده و ابزارهای رایگان بسیاری در دسترس هستند که می‌توانید کار با آن را بدون برنامه‌نویسی یاد بگیرید و به خوبی استفاده کنید.
یکی از کارهای مهم دیگری که از ابتدای ورود به دانشگاه باید به آن بپردازید تمرین ارائه مطلب در جمع است. این کار معمولا با استفاده از یک پاورپوینت انجام می‌شود ولی گاهی کار به سخنرانی یا تدریس می‌کشد. این مهارت‌ها امروزه هم در دانشگاه و هم در محل کار و هم جامعه کاربرد بسیاری یافته‌اند. ساده‌ترین راه تمرین آن هم ضبط فیلم خودتان در خانه است. تمرین‌های اول را انفرادی بعد در حضور دوستان و سرانجام در کلاس‌های دانشگاه انجام دهید تا تسلط کافی کسب کنید. مسلما اولین فیلم‌ها چنگی به دل نمی‌زنند و پر از ایراد هستند. ولی به تدریج به خوبی بر آن مسلط خواهید شد.
نکته آخر در مورد سال اول، تابستان آن است. کلا در تابستان واحد برداشتن را توصیه نمی‌کنم. بیشتر پیشنهاد می‌کنم تابستان‌ها به تقویت مهارت‌هایی اختصاص دهید که دانشگاه روی آن برنامه‌ریزی نمی‌کند. حتی اگر یک دوره آموزش شنا شرکت کنید بهتر است تا این که تابستان هر چقدر می‌توانید واحد بردارید و همه زمان تابستان را هدر دهید تا شاید بعد از به فنا دادن چند تابستان دوره دانشجویی خود را تنها ترم کوتاه‌تر کنید!
یکی از گزینه‌های بسیار خوب در تابستان، گذراندن دوره‌های تخصصی مرتبط با رشته شما است. این دوره می‌تواند یک مهارت ساخت و تولید، یک مهارت ترجمه و یا حتی گرفتن گواهینامه رانندگی باشد. سعی کنید کلکسیون مهارت‌های خود را ارتقا دهید و گنجینه‌ای از مهارت‌های ارزشمند گردآوری کنید.
ضمنا یادتان باشد، سال اول شخصیت شما را به دیگران معرفی می‌کند و به راحتی نمی‌توانید این شناخت اولیه را پاک کنید. پس دست به هر کاری نزنید و آبرودار باشید. به ویژه در این دوره و زمانه که هر چیزی از فضای مجازی سر در می‌آورد و سال‌ها بعد عکس‌های قدیمی از آرشیو‌هایی که فکرش را هم نمی‌کنید خارج می‌شوند و کابوس‌های هولناکی می‌آفرینند. خاطرم هست استادی داشتم که گفت وقتی کسب و کارش را تشکیل داده چندین ماه در شبکه‌های اجتماعی در حال پاک کردن عکس‌های جوانی‌اش بوده تا وجهه اجتماعی‌اش را خدشه‌دار نکند.
شاید فکر کنید لزومی ندارد به سال دوم به شکل متفاوتی فکر کنیم. ولی واقعیت چیز دیگری است. بسیاری از دانشجویان وقتی وارد سال دوم دانشگاه می‌شوند، به افرادی سرخورده و بی‌انگیزه تبدیل شده‌اند. اینها در سال اول متوجه جنبه تاریک واقعیت شدند ولی حاضر نیستند آن را بپذیرند و حس کسی را دارند که تدریجا در یک باتلاق فرو می‌رود: نامید و بی‌انگیزه هستند و افق روشنی نمی‌بینند، پس افسرده می‌شوند و آرزو می‌کنند هر چه زودتر این دوران تمام شود.
ولی اگر سال اول را با توصیه‌هایی که گفتم طی کرده باشید در سال دوم یک سر و گردن بالاتر از دیگران خواهید بود، زیرا:
مواردی که گفتم به خوبی در سال اول به دست می‌آیند. اما در سال دوم لازم است تغییراتی در برنامه بدهید. اولین مورد که بدان اشاره کردم تقویت زبان انگلیسی است. اگر سال اول را به تقویت زبان عمومی پرداخته باشید، سال دوم زمان مناسب برای تمرین مطالعه مقالات تخصصی است. لازم نیست مقالات دشوار را انتخاب کنید. ابتدا مطالب ابتدایی درسی را در سایت‌های خارجی دنبال کنید. به تدریج متوجه می‌شوید چه مطالبی را می‌توانید در مراحل بعدی بخوانید. در فصل بعدی در این مورد دقیق‌تر توضیح می‌دهم.
در سال دوم باید برخی کارهای سال اول را ادامه دهید: نوشتن و انتشار مطالب در فضای مجازی، تمرین ارائه مطالب و توسعه ارتباطات و یافتن دوستان بیشتر کارهایی هستند که هیچ گاه نباید متوقف شوند.
یکی از کارهای مفید و مهم در سال دوم تحصیل، همکاری با نشریات دانشجویی است. این نشریات زیاد سخت‌گیر نیستند و به راحتی مطالب شما را چاپ خواهند کرد. پس به شما کمک می‌کنند در زمینه نوشتن هم طبع‌آزمایی کنید و چیزهایی یاد بگیرید. مشاهده بازخورد جمع در مورد نوشته‌های شما ارزش بسیاری دارد. اینها فرصت‌های ارزشمندی است که به نظر اساتید و مسئولین دانشگاه هم خواهد رسید و در جای خود برای شما فرصت‌هایی می‌آفریند که فکرش را هم نمی‌کنید.
آنچه باید در سال دوم شروع کنید آموختن یک نرم‌افزار تخصصی مربوط به رشته شما است. یکی از انتخاب‌های خوب یادگیری زبان برنامه‌نویسی است. اما اگر به برنامه‌نویسی علاقه‌مند نیستید، با مشورت با اساتید یک نرم‌افزار پرکاربرد را انتخاب کنید و شروع کنید. طبعا هنوز واحد تخصصی زیادی پاس نکرده‌اید و ممکن است آن نرم‌افزار فراتر از سطح اطلاعات فعلی شما باشد، پس وقت دارید فعلا مقدمات را بیاموزید و در مراحل بعدی برسید به کارهای تخصصی.
کار دیگری که باید در سال دوم آغاز کنید، تدریس است. بله می‌توانید به دانشجویان سال اولی یا دبیرستانی‌ها درس بدهید. درس دادن به شدت سطح یادگیری شما را ارتقا می‌دهد. در واقع رسیدن به سطح یادگیری ۹۵٪ طبق پژوهش‌های انجام شده فقط با تدریس صورت می‌گیرد. این تدریس می‌تواند هم درآمد دانشجویی داشته باشد و هم اعتماد به نفس خوبی به شما می‌دهد و دستاورد مهم آن یعنی تعمیق عملکرد درسی شما سر جایش است. شخصا در دوران دانشجویی درآمدهایی از تدریس داشتم. ولی اکنون پشیمانم که چرا در آن دوران بیشتر تدریس نکردم و سطح یادگیری خودم را بیشتر ارتقا ندادم.
سال سوم زمانی است که به درس‌های تخصصی می‌پردازید. در این سال است که زیربنای آگاهی تخصصی شما از رشته تحصیلی در سطح حرفه‌ای شکل می‌گیرد. دانشجویانی که در این سال به قدر کافی تلاش نکنند، عملا به یک متخصص بی‌سواد تبدیل خواهند شد. این سال مهمی است و ابدا نباید آن را تلف کنید. به ویژه اگر سال‌های اول و دوم را به درستی عمل کرده باشید، حالا زیرساخت علمی شما قوی است و به راحتی با درس‌های تخصصی کنار می‌آیید. در غیر این صورت باید یک تلاش جدی و برنامه‌ریزی سخت را شروع کنید و یادتان باشد: ماهی را هر وقت از آب بگیرید تازه است.
در سال سوم روی تکمیل زبان تخصصی کار کنید. در این سال می‌توانید پروژه‌های ترجمه دانشجویی انجام دهید تا هم درآمد کسب کنید و هم مطالعه تخصصی بالاتری داشته باشید. تدریس را هم به طور جدی‌تر دنبال کنید. حالا تجربه چند سال سر کلاس نشستن را دارید و باید با مهارت تدریس، جزئیاتی را که یاد نگرفته بودید به خاطر بسپارید. اگر یادتان باشد رسیدن به سطح ۹۵ درصد یادگیری فقط با تدریس صورت می‌گیرد.
دانشجویان آینده‌نگر در سال سوم مطالعه برای ادامه تحصیل را شروع می‌کنند. اگر به توصیه‌های من عمل کرده باشید حداقل تا اینجا زبان تخصصی را به خوبی پیش برده‌اید و در دو سال باقی‌مانده می‌توانید آن را به سطح عالی برسانید. از این سال مطالعه دروس کنکوری را کلید بزنید و بدون تحمل فشار و اذیت کردن خودتان تا فارغ‌التحصیلی برای ادامه تحصیل آماده شوید. ضمنا لازم نیست هزینه‌های بالای دوره‌های تجاری کنکوری را بپردازید. کافی است عمیقا مباحث کلیدی را مطالعه کنید و با آرامش درس بخوانید.
اما برخی از دانشجویان در سال سوم هنوز سرگردانند و بین ادامه تحصیل، دنبال کار گشتن، ازدواج و یا حتی رفتن به سربازی نمی‌توانند تصمیم بگیرند. علت معمولا در پایین بودن سطح اطلاعات و نیز نداشتن برنامه درازمدت است.
خاطرم هست در دوره سربازی یکی از باهوش‌ترین سربازان گروهان ما با مدرک کاردانی به سربازی آمده بود. از او پرسیدم چرا ادامه تحصیل ندادی؟ پاسخش نشان می‌داد چقدر خوب شرایط را درک کرده است. او گفت: «من با گرفتن کارت پایان خدمت امکان فعالیت اقتصادی، رفتن به خارج از کشور، و صدها فرصت دیگر پیدا می‌کنم. بعد از سربازی درسم را ادامه خواهم داد. این طوری حداقل ۲ سال جلو هستم». می‌بینید که اگر هوشیارانه به شرایط نگاه کنید شاید حتی رفتن به سربازی هم برای شما یک گزینه ارزشمند باشد. برای رسیدن به چنین درکی با افراد موفق مشورت کنید تا ایده‌های بکر و ناب را بیابید. کسانی که همین سوالات را هنوز پاسخ نداده‌اند (مثل بسیاری از دوستان دانشجوی شما) کمکی به شما نخواهند کرد. پس دنبال حرفه‌ای‌ها باشید و نظرات خاص را مثل جواهرات گرانبها به چنگ آورید.
اما یک توصیه مهم این است که اگر ادامه تحصیل امتیاز خاصی مثل استخدامی در یک سازمان خاص یا پذیرش در شغل خاصی که برای آن برنامه‌ریزی کرده‌اید، ایجاد نمی‌کند، بهتر است بین مدارج تحصیلی بعدی حداقل ۲-۳ سال فاصله بیندازید و تجربه کسب کنید. این فاصله باید صرف کار کردن و تجربه‌اندوزی شود. این نکته هوشمندانه‌ای است که شما را از یک ماشین درس‌خوانی به یک متخصص با تجربه تبدیل می‌کند.
جستجوی فرصت‌های شغلی یکی از کارهای مهم سال سوم دانشگاهی است. طبعا چون دو سال درس خوانده‌اید، فرصت داشته‌اید که رشته خود را ارزیابی کنید و بازار کار آن را بسنجید. پس حالا وقت آن است که کارهای دانشجویی تخصصی در زمینه رشته خودتان را شروع کنید. چنان که قبلا گفتم چند کار معمول دانشجویی تدریس و ترجمه است. اما با استفاده از نرم‌افزارهای تخصصی که سال قبل آموختن آن را شروع کردید هم می‌توانید درآمد دانشجویی خوبی کسب کنید و با معرفی مهارت‌های خود به اساتیدتان زمینه دعوت به همکاری در پروژه‌های تخصصی را آماده کنید.
یکی از فرصت‌های سال سوم دوره کارآموزی است. بسیاری از رشته‌های دانشگاهی از دانشجویان می‌خواهند در یک موسسه با تخصص مرتبط یک دوره کارآموزی طی کنند. این دوره دستمزد ندارد ولی در آن می‌توانید کارهای عملی یاد بگیرید. توصیه می‌کنم محل کارآموزی را به خوبی شناسایی کنید و در دام موسساتی که صرفا می‌خواهند از شما بیگاری بکشند نیفتید. حتی اگر در رشته شما کارآموزی مصوب نشده است، این آخرین تابستان را در یک دفتر مرتبط کار کنید و تجربه کسب کنید. یادتان باشد بدون تجربه کاری هر چقدر هم اطلاعات علمی داشته باشید نخواهید توانست کارآمد باشید. به نفع شما است که سعی نکنید کارآموزی را بپیچانید و با معرفی و آشنایی ساعات آن را کاهش دهید. هر چه بیشتر در کارآموزی وقت بگذارید موفق‌تر خواهید بود و با آرامش و قدرت بیشتری وارد بازار کار واقعی خواهید شد.
در سال دوم گفته بودم با نشریات دانشجویی همکاری کنید. یکی از کارهای بسیار مفید در سال سوم نوشتن مقاله برای مجلات و کنفرانس‌های داخلی یا خارجی است. با یکی از اساتید هیات علمی معتبر همکاری کنید و مقالات مشترک کار کنید تا هزینه‌های مقالات هم توسط دانشگاه پرداخت شود. البته توصیه می‌کنم ایده‌های بکر را در این مرحله خرج نکنید. بگذارید ایده‌های پیشنهادی استاد مبنا قرار گیرد تا راه و چاه را بیاموزید. این مقالات برای همیشه به رزومه شما افزوده می‌شوند و مبنایی برای پیشرفت‌های آینده برای شما فراهم می‌سازند. در هر ترم تحصیلی اگر یک مقاله کار کنید کافی است. پس نگران حجم نباشید و به محتوا اهمیت دهید.
در سال سوم می‌توانید از مهارت‌های نرم‌افزاری خود در راستای رشته تحصیلی استفاده مفیدی برده و مسیر را برای اشتغال خود هموار کنید. برای مثال چنان که توصیه کردم، اگر در سال دوم یادگیری یک نرم‌افزار تخصصی را شروع کرده باشید، حالا به سطح مهارتی رسیده‌اید که در محیط‌های تخصصی خود را متخصص آن نرم‌افزار معرفی کنید و پروژه‌های دانشجویی بگیرید و به تدریج به یک کارشناس حرفه‌ای آن نرم‌افزار تبدیل شوید. بسیاری از متخصصین یادگیری نرم‌افزارهای تخصصی را جدی نمی‌گیرند و این فرصت خوبی است که شما از آن بهره‌برداری کنید.
این سال برای دانشجویان موفق و ناموفق بسیار متفاوت است. دانشجویان موفق در این سال یا در حال مطالعه برای ادامه تحصیل هستند و یا در حال نگارش پایان‌نامه و تکمیل گام‌های نهایی درسی هستند و از طرفی به پیشنهادات کاری فکر می‌کنند. ولی دانشجویان ناموفق هنوز در حال فکر کردن به برنامه‌های آینده و احتمالا نفرین کردن بخت و اقبال و زمانه و دیگران هستند زیرا آنها در واقع برنامه‌ای ندارند و فقط آرزوهای‌شان را سبک و سنگین می‌کنند. البته دانشجویان بسیار ناموفقی هم هستند که عملا سرگردان گرداب بلایند. واحدهای آنها عقب افتاده و شاید یک سال دیگر هم در دانشگاه باید وقت بگذرانند. در بین آنها عاشقان شکست خورده، افسردگان و افرادی نالان و نالایق را می‌توان دید که قادر نیستند عمر تلف شده در دانشگاه را برگردانند و به جای تلاش برای جبران گذشته، به زمین و زمان انتقاد دارند به غیر از خودشان!
فعالیت اصلی دانشجویانه، توانمندسازی دانشگاهیان و کاریابی تخصصی برای دانشجویان و فارغ‌التحصیلان است.
