سال‌‌ها است که مواد مخدر در کشور مصرف می‌شود. اما پیشینه‌ی تاریک آن به دوران سیاهی برمی‌گردد که انگلیسی‌ها در ایران تریاک ارزان توزیع می‌کردند و سوخته‌ی آن را گران‌تر می‌خریدند و بدین شکل اعتیاد به این ماده را به معضلی ملی تبدیل کردند. معضلی که هنوز باقی مانده است و ایران را جزء کشورهایی که بالاترین آمار ابتلای سرانه به مواد مخدر را دارند قرار داده است.
آمارهای ملی در زمینه مصرف مواد مخدر بسیار نگران‌کننده هستند و نسل نو به ویژه دانشجویان و در سال‌های اخیر دانش‌آموزان به شدت در معرض خطر قرار گرفته‌اند. در اینجا قصد ندارم روی آمار ابتلا و یا خطرات آن بحث کنم. بلکه به بهانه‌ی ۵ تیرماه یا ۲۶ ژوئن که روز جهانی مبارزه با مواد مخدر است، نکاتی را برای دانشجویان و دانش‌آموزان اشاره می‌کنم و امیدوارم مؤثر باشد.
اصلا چرا؟
سوال پایه همین است که اساسا چرا نسل جوان از این مواد استفاده می‌کند؟ قطعا کنجکاوی و در دسترس بودن این مواد در کمتر از ۵ دقیقه در بسیاری از شهرهای ایران، برخی از علل مهم هستند. اما ادامه دادن این مسیر و تبدیل شدن به یک معتاد جدی دیگر شوخی‌بردار نیست و نمی‌توان راحت از کنارش گذشت.
خاطرم هست در دوران دانشجویی دوستی داشتم که به شدت عاشق شده بود و ظاهرا خیلی سرحال و بشاش بود. ولی بعد که روابطش به هم خورد، باز هم همان طور بود و من متعجب بودم که چطور تحمل می‌کند و خم به ابرو نمی‌آورد. در نهایت اعتراف کرد که مواد روان‌گردانی مصرف می‌کند تا خوشحال و مثبت به نظر برسد و کم نیاورد.
اما آیا همه برای کنجکاوی یا دور شدن از احساسات بد به این مواد پناه می‌برند؟ پاسخ متأسفانه منفی است. برخی از دانشجویان و در سال‌های اخیر دانش‌آموزان برای تمرکز بیشتر در درس خواندن به این معضلات مبتلا می‌شوند. خطایی که در سال‌های بعد با عوارض بسیار عصبی و جسمی بهای آن را خواهند پرداخت که افسردگی یکی از کوچک‌ترین آن‌هاست.
علت دیگری که معمولا در سطوح پایین فرهنگی جامعه رخ می‌دهد، علاقه به خود را قوی نشان دادن است. این علاقه به کم نیاوردن است که باعث می‌شود نوجوان یا جوان با جسارت غیرمنطقی دست به آزمایش و تکرار مصرف بزند و خود را دچار اسارتی رنج‌آور و حتی مرگ‌بار کند.
چقدر مصرف مبتلا می‌کند؟
این سوال را نباید پرسید. این سوال فوق‌العاده خطرناکی است که راه را برای آزمایش کردن این مواد باز می‌کند. متأسفانه در سال‌های اخیر مواد مخدر صنعتی به بازار آمده است که حتی با یک بار مصرف، ایجاد اعتیاد قطعی می‌کنند و طبعا در قالب تفریح و آزمایش به خورد مصرف‌کننده داده می‌شوند.
اما حتی سیگار که نسبت به مواد مخدر، بسیار ملایم‌تر است و به کندی عادت ایجاد می‌کند نیز با همین وسوسه آزمایش می‌شود که چند بار اول خطری ندارد. کافی است در برابر وسوسه‌ی اول تسلیم شوید. در موارد بسیاری همین گام اول است که نباید برداشته شود و توجه نکردن به این هشدارها است که می‌تواند آینده‌ی شما را خراب کند.
یک واکنش زیبا
یکی از زیباترین واکنش‌ها در برابر این مسأله را در دختر یکی از دوستان پدرم دیدم. اسم او مریم بود و ما از بچگی با هم آشنا و تقریبا هم سن و سال بودیم. ولی در شهرهای مختلفی زندگی می‌کردیم. او پس از ازدواجش به «ام اس» مبتلا شد و شنیدم که به شدت درگیر شده است. چند سال پیش مریم را در یک مهمانی دیدم و از احوالش پرسیدم. می‌گفت دردهای جسمی بسیار شدیدی دارد ولی تقریبا به این دردها عادت کرده است. او حرفی زد که برایم حیرت انگیز بود. مریم گفت: «دکتر پیشنهاد کرده مسکن‌های قوی برایم تجویز کند که فقط با نسخه داده می‌شود. ولی قبول نکردم چون می‌دانم این مسکن‌ها اعتیادآور هستند و تحمل این دردها خیلی راحت‌تر از تحمل اعتیاد است». به چنین اندیشه‌ای باید آفرین گفت، و من هم گفتم.
دوستم معتاد شده است
حالا فرق نمی‌کند دوست شما می‌دانست پس از مصرف این مواد چه می‌شود یا خیر. مهم این است که شما نباید به توصیه‌ی یک دوست دست به چنین کار خطرناکی بزنید. بهترین کار این است که با چنین افرادی قطع رابطه کنید. البته بهتر است که کسی به آن‌ها کمک کند تا ترک کنند و از این نکبت خلاص شوند. ولی به دلیل نداشتن تخصص در این زمینه قطعا آن شخص شما نیستید. حداکثر کاری که می‌توانید بکنید این است که به او توصیه کنید به کلینیک‌های تخصصی برود، یا به والدینش اطلاع دهید و خیلی جدی تا ترک کامل این رفتارها یا حتی برای همیشه رابطه را قطع کنید. من سنگدل نیستم اما برخی افراد به سیلی روزگار نیاز دارند و تا احساس خطر جدی نکنند دست به کار نمی‌شوند. متأسفانه اصولا افراد معتاد از همین دسته هستند.
با بهانه‌هایی مثل این که ما با هم درس می‌خوانیم و اگر این رابطه را به هم بزنم درس‌های من افت می‌کند، خود را گول نزنید. ادامه‌ی ارتباط با شخصی که سبک زندگی و رفتارهای نابهنجاری دارد بدون تردید بر شما تأثیر خواهد گذاشت و در کم‌ضررترین حالت ممکن، شما هم به انجام چنین رفتارهایی متهم خواهید شد. پس سالم فکر کنید و با آدم‌های سالم معاشرت کنید.
بدترین بهانه‌ها در این زمینه به روابط عاشقانه برمی‌گردد. اگر کسی را واقعا دوست دارید نباید چنین رفتارهایی را تحمل کنید. اگر خبر نداشتید و ناگهان فهمیدید، بلافاصله با شدیدترین برخورد ممکن واکنش نشان دهید و خیلی جدی باشید. زیرا نه تنها آینده‌ی شما بلکه خانواده‌ی شما هم در این مورد خاص در خطر است.
چطور باید ترک کرد؟
متخصصین در سال‌های اخیر متوجه شده‌اند که زدودن بدن از سموم نمی‌تواند به ترک کامل منجر شود. در واقع تا وقتی ذهن فرد از رویای لذت‌های قبلی پاک نشده باشد، هر لحظه امکان بازگشت به اعتیاد را دارد.
به طور متوسط ترک کامل اعتیاد بین ۳ تا ۵ سال زمان نیاز دارد که بستگی به شدت اعتیاد حتی می‌تواند بیشتر هم باشد. امیدوارم متوجه شده باشید که کمک به ترک کردن یک دوست اصلا کار شما نیست و بهتر است به جای دخالت در امور تخصصی، کار را به کاردان بسپارید.
راهکار درست مراجعه به کلینیک‌های درمان اعتیاد است. در دانشگاه‌ها نیز مراکز مشاوره خدمات خوبی به دانشجویان می‌دهند و بدون نگرانی از افشای مشکل خود می‌توانید از خدمات تخصصی در این مراکز استفاده کنید.
مراقب درآمد باشید
خیلی دیده‌ام که جوانانی پس از تأسیس مثلا یک مغازه و رونق کسب و کار معتاد شده‌اند. زیرا درآمد زیاد آن‌ها را وسوسه کرده است که حق دارند کمی بیشتر تفریح کنند یا از لذت‌هایی که برای دیگران در دسترس نیست بهره‌مند شوند. این خطای وحشتناکی است که هیچ توجیه منطقی ندارد و تنها از ذهنی ناسالم برمی‌خیزد.
اگر شما هنوز از خانواده پول توجیبی زیادی می‌گیرید یا درآمد دانشجویی دارید، مراقب باشید تا در این چاه‌های عمیق نیفتید. اعتیاد می‌تواند مبالغ بالایی را به سرعت ببلعد و نه تنها دست شما را خالی کند، بلکه ثروت بسیار مهمی به نام «آبرو و حیثیت» شما را نیز از شما بگیرد که با هیچ پولی خریدنی نیست.
توصیه‌های پایانی
امیدوارم خسته نشده باشید. معضل اعتیاد امروزه در جای جای سرزمین ما مشاهده می‌شود و اولین کار برای مبارزه با آن این اقدام بدیهی است که «خودمان معتاد نشویم». برای معتاد نشدن هم از امتحان کردن این مواد به هر شکلی باید پرهیز کرد. فرق نمی‌کند درس‌های سنگینی دارید یا افسرده هستید. تفاوتی ندارد که اطرافیان شما را ضعیف بدانند یا ناتوان. در هر حال با وارد شدن در این مسیر نه تنها خود بلکه اطرافیان خود را نیز دچار مشکلات بی‌پایان می‌کنید.
بهترین کار برنداشتن گام اول و قطع ارتباط با کسانی است که شما را وسوسه می‌کنند.
