بسیاری از افراد دقت نمی‌کنند که تندخوانی از کلیدی‌ترین آموزش‌ها برای دانش‌آموزان و دانشجویان است. بر خلاف تصور عمومی این مهارت تنها به سریع خواندن مربوط نمی‌شود، بلکه اصول حرفه‌ای و تکنیک‌های مهمی دارد که برای تقویت یادگیری خود باید به خوبی به آن مسلط شوید.
با این که به نظر ساده می‌رسد، اما تندخوانی همان چیزی نیست که بسیاری از افراد فکر می‌کنند. مهارت سریع خواندن و مرور با حداکثر سرعت ممکن، حداقل چیزی است که در مهارت یافتن در تندخوانی می‌توانید بدست بیاورید. اما این روش معمولا فاقد کارآیی لازم است و با وجود سرعت در مطالعه نمی‌توان به راحتی مطالب را به یاد آورد.
در واقع مهارت تندخوانی بدون مهارت تقویت حافظه درست مثل با عجله خواندن است و تأثیر مفیدی بر یادگیری نمی‌گذارد. در عمل این گونه مطالعه کردن فقط وقت تلف کردن است.
تندخوانی یک مهارت پایه است که با آموزش تکنیک‌های مختلف به فرد کمک می‌کند متن را سریع‌تر مرور کرده و با درک مطلب کامل در زمان کمتری مطالعه را به اتمام برساند. تندخوانی به معنای مرور سریع و بدون قابلیت یادآوری نیست که چنین کاری در حقیقت تنها تماشا کردن متون است و نه خواندن آن. در تندخوانی توجه خاصی به درک مطلب وجود دارد و بالا بردن سرعت تا جایی برای هر شخص مجاز است که قابلیت درک مطلب را از دست ندهد و بتواند پس از مطالعه، مطالب آموخته شده را به خاطر آورد.
اگر در یک دورهٔ تندخوانی و تقویت حافظهٔ خوب شرکت کنید، این مزیت را بدست می‌آورید که ضمن حفظ آرامش و تسلط بر خود، حجم بالاتری از مطلب را بیاموزید و زمان کمتری را صرف کنید. امتیاز مهم به خاطرسپاری دراز مدت می‌تواند به خوبی کمک کند که در گذر زمان، مقدار بیشتری از پول و زمان را برای امور دیگر پس‌انداز خواهید کرد.
این نکته مهمی است که شاید در ابتدا به آن توجه نکنید. ولی پس از گذشت چند سال فاصله بین افرادی که به مهارت‌های تندخوانی و تقویت حافظه مسلط هستند و دیگران به طور شگفتی افزایش پیدا می‌کند و اگر این مهارت را نداشته باشید دیگر به گرد رقبا نخواهید رسید.
این هم از مواردی است که نگران کننده است. در برخی کشورها مهارت تندخوانی در مدارس آموزش داده می‌شود و به همین علت، آمار مطالعه بالاتری نسبت به ما دارند. حالا این نمونه آماری را در نظر بگیرید که در کشورهای پیشرفته متوسط سرعت مطالعه افراد بیشتر از ایران است. در ایران مطالعه با سرعت بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ واژه در دقیقه انجام می‌شود که رقم ضعیفی است و انتظار می‌رود هر فرد بالغی بتواند با این سرعت بخواند و نشان می‌دهد در این حوزه آموزش ندیده‌ایم. اما برای مثال در ایالات متحده آمریکا سرعت مطالعه ۶۵۰ تا ۸۰۰ واژه در دقیقه و در ژاپن بیش از ۱۰۰۰ واژه در دقیقه است که با آموزش عمومی ایجاد شده است. این اعداد مشکلات جدی را در آموزش ایران نشان می‌دهد.
حالا به اینفوگرافیک زیر توجه کنید تا عمق فاجعه را بهتر درک کنید. این اینفوگرافیک به اختصار مقدار مطالعه کشورهای مختلف بر حسب ساعت در طی هفته را در سال ۲۰۲۰ میلادی نشان می‌دهد. اینفوگرافیک کامل را «اینجا» ببینید.
همان‌طور که دیدید اثری از ایران در این فهرست نیست. این بماند. سرعت مطالعه را هم در نظر بگیرید تا متوجه شوید چقدر در توسعه علمی – فرهنگی از دنیای پیرامون خود عقب هستیم.
بنا به نظر کارشناسان از پایه پنجم ابتدایی می‌توان مهارت‌های تندخوانی را آموزش داد. هر چه از سنین پایین‌تر این مهارت آموزش داده شود، در قدرت یادگیری و به حافظه‌سپاری مطالب پایه‌ای به دانش‌آموز کمک می‌شود و او سال‌های بعدی را با سهولت بیشتری درس خواهد خواند.
به طور خاص پیشنهاد می‌کنیم حداکثر قبل از شروع دوره متوسطه، مهارت تندخوانی را بیاموزید. چرا که پایه‌گذاری خوبی برای مطالعه دروس و قبولی در رشته مناسب در کنکور خواهد بود.
اما اگر از این مراحل ابتدایی گذشته‌اید و سن شما افزایش یافته است، نگران نباشید. باز هم می‌توانید به سرعت مطالعه بیفزایید و بهتر است هر چه زودتر شروع کنید.
اولین بار در اواخر دهه ۱۹۵۰ میلادی بود که اوه‌لین وود (Evelyn Wood) به عنوان یک معلم و محقق به این نکته توجه کرد که چرا برخی افراد به طور ذاتی سریع‌تر از دیگران مطالعه می‌کنند. کشف تکنیک تندخوانی توسط او کاملا تصادفی بود. او در سال ۱۹۵۸ میلادی وقتی داشت گرد و خاک را از روی صفحات یک کتاب می‌گرفت، ناگهان کشف کرد که استفاده از خط بردن با انگشت باعث حفظ توجه چشمان می‌شود و به چرخش مناسب چشم بر متن کمک می‌کند. او این روش را ابتدا در دانشگاه اوتاه تدریس کرد و سپس روش خود با عنوان «دینامیک مطالعه اوه‌لین وود» (Evelyn Wood’s Reading Dynamics) را در ۱۹۵۹ میلادی در واشنگتن دی سی به اجرا گذاشت.
از آن زمان تا کنون مدرسین بسیاری به حوزه تندخوانی و تقویت حافظه پرداخته و دوره‌های فراوانی در این زمینه برگزار شده است. تکنیک‌های متنوعی برای تندخوانی ابداع شده و مسابقات جهانی سالانه در این حوزه وجود دارد.
مطالعات دانشگاهی نشان داده است شرکت در دوره‌های آموزش تندخوانی باعث افزایش قابل توجه سرعت مطالعه می‌شود. همچنین بالا رفتن درک مطلب و استدلال منطقی از دیگر نتایج از دیگر نتایج این مطالعات ذکر شده است. این مطالعات هم بر دانش‌آموزان ابتدایی و متوسطه و دانشجویان انجام شده و در همه آن‌ها نتایج قابل توجهی در افزایش توانایی خواندن، درک مطلب، به یادآوری و حتی قدرت استدلال و تفکر انتقادی مشاهده شده است.
حتی اجرای تکنیک‌های ساده برای کسانی که تنها بر اساس آموزش‌های مقدماتی مدرسه به خواندن می‌پردازند، باعث می‌شود شخص به راحتی به رشد ۳۰۰ درصدی در سرعت مطالعه دست پیدا کند.
سه نوع متمایز خواندن توسط کارشناسان شناسایی شده است:
– خواندن و تکرار ذهنی: در این حالت شخص هر کلمه را با صدا می‌خواند یا زمزمه می‌کند. این کندترین روش مطالعه است. اکثر ما به این روش می‌خوانیم و با دهان یا در ذهن واژگان را به صورت صوتی هم تکرار می‌کنیم.
– مطالعه شنیداری: در این روش شخص متن را گوش می‌کند و این روش نسبت به قبلی سریع‌تر است.
– خواندن تصویری: این سریع‌ترین روش است. به جای استفاده از صدای واژه در ذهن یا شنیدن متن، به مرور تصویری واژگان و درک مطلب بر اساس شکل واژه‌ها تمرکز می‌شود
تکنیک‌های تندخوانی بسیاری وجود دارند و د راین زمینه کتاب‌های بسیاری نوشته شده است. برای مثال کتاب «تندخوانی به زبان آدمیزاد» نوشته «ریچارد سوتز» از کتب مطرح در این زمینه است.
یک ابزار رایگان برای آزمایش سرعت مطالعه در سایت ://www.spreeder.com/ قرار دارد. این ابزار به شما امکان می‌دهد متن دلخواه خود به زبان فارسی را وارد کنید و با تنظیمات دلخواه با سرعت تنظیم شده بخوانید و قدرت تندخوانی خود را محک بزنید. این ابزار رایگان را «اینجا» آزمایش کنید. تصویری از آن را هم برایتان قرار دادم:
مشابه همین خدمت را سایت AccelaReader.com ارائه می‌دهد. این خدمت را می‌توانید به رایگان «اینجا» آزمایش کنید.
علاوه بر این محتوای رایگان فراوانی در اینترنت موجود است که تکنیک‌های تندخوانی و تقویت حافظه را به شما آموزش می‌دهد. یک جستجو با عبارت Speed Reading انجام دهید تا ببینید بیش از دو میلیارد پاسخ در انتظار شماست.
تکنیک‌های متنوعی برای آموزش تندخوانی طراحی شده است و تحقیقات در این زمینه هنوز ادامه دارد. در ادامه تکنیک‌های جالب برای تقویت تندخوانی را ببینید:
– مرور سطحی: در این روش به جستجوی ظاهری صفحه در جستجوی ایده کلیدی آن پرداخته می‌شود. می‌توان با مرور ابتدا و انتها بدین مقصود دست یافت. با خواندن اولین جمله هر بند (پاراگراف) می‌توان به سادگی محتوای آن را حدس زد. این روش بیشتر توسط بالغین و نه کودکان قابل استفاده است.
– اسکن کردن: این روش برای ساخت سریع نقشه ذهنی از متن استفاده می‌شود. سازماندهی سریع اطلاعات به صورت یک ساختار تصویری هدف این روش است.
– راهبری چشم: با استفاده از انگشت یا نشانه‌گری مثل قلم، به حرکت چشم بر متن سرعت می‌بخشیم. این روش باعث تربیت چشم شده و سرعت مطالعه را افزایش می‌دهد.
– تمرین جابجایی چشم: در این روش از تصاویر متحرکی مثل مورد زیر برای تقویت عضلات چشمی و حرکت سریع‌تر آن استفاده می‌شود.
– تمرین پرش چشم: در این روش چشم خواننده آموزش داده می‌شود تا به جای مرور کامل همه واژگان متن، به صورت گام‌هایی در بین متن پرش کند. در تصویر زیر یک نمونه حرکت چشمی یک تندخوان را ببینید.
– گروه‌بندی واژگان: این کار یعنی بنا به تجربه از متن به جای تک به تک مطالعه کردن واژه‌ها، آن‌ها را در گروه‌های معنی‌دار قرار دهیم و به سرعت از روی آن‌ها رد شویم. این تکنیک هم سرعت و هم قدرت درک مطلب را بسیار افزایش می‌دهد. این تکنیک تنها در مورد متن‌های پیچیده و دشواری که لازم است با دقت فوق‌العاده مطالعه شوند، کارآیی ندارد.
– کلی‌خوانی: در این روش یک کتاب را در کمتر از ۱ ساعت به طور کلی و سریع می‌خوانیم. این روش به درک کلی از کتاب منتهی می‌شود ولی از هدر رفت زمان بسیار زیادی که باید برای مطالعه جمله به جمله صرف کرد، جلوگیری می‌کند.
یک مطالعه در سال ۲۰۱۶ میلادی نشان داد که بیشتر خواندن و کسب تجربه نسبت به زبان و متن باعث بالاتر رفتن سرعت تندخوانی می‌شود. اما هنوز هم مطالعات نشان می‌دهند درک مطلب در مطالعه متون چاپی بالاتر از متون الکترونیکی است. آخرین مطالعه در این زمینه در سال ۲۰۱۹ میلادی در دانشگاه مینه‌سوتا انجام شد که مقاله اصلی را می‌توانید در لینک زیر دانلود کنید:
اگر مهارت‌های به خاطرسپاری را به درستی تمرین نکنید، تندخوانی به عملی بیهوده تبدیل می‌شود و پس از مطالعه نخواهید توانست چیز درستی به یاد بیاورید. پس مجبور خواهید شد برگردید و دوباره و دوباره مرور کنید و در نهایت با سرعتی حتی کمتر از سرعت یک فرد غیر تندخوان مطالعه کنید.
هشدار دیگری که باید بدانید، نیفتادن در دام همه چیز را تند خواندن است. برای مثال ادبیات و فلسفه را نمی‌توان سریع خواند. باید آن‌ها را با ملایمت و به تدریج خواند و گام‌به‌گام پیش برد. عجله کردن در مرور کردن این متن‌ها هم باعث می‌شود چیزی نفهمید و نیم‌جویده و سودنابرده از آن رد شوید.
هشدار بعدی استرس مطالعه است. یعنی وارد فاز مسابقه با قهرمانان تندخوانی می‌شوید و هر روز بی‌صبرانه تلاش می‌کنید که سریع‌تر و سریع‌تر بخوانید تا بتوانید زمان را کمتر و کمتر کنید. این کار هم بی‌فایده است. هر کسی بالاخره به اوج سرعت تندخوانی خودش خواهد رسید و در همان حوالی متوقف خواهد شد. پس به توانایی خود قانع باشید و دستی دستی کاری نکنید که دائم هورمون‌های استرس و بی‌قراری در خونتان ترشح شود. باور کنید سال‌ها پیش دچار این مشکل شدم و خیلی طول کشید تا از شر آن رها شوم.
پس از شیوع تندخوانی و گسترش شبکه‌های اجتماعی و ابزارهای دیجیتالی مختلف، کارشناسان به این نکته توجه کردند که کیفیت مطالعه بسیار پایین آمده و دیگر افراد به درستی با متن ارتباط برقرار نمی‌کنند. این مشکل حتی به طراحی تبلیغات کشیده شد و مباحث جدیدی را شکل داد که چطور پیام‌های تبلیغاتی را بنویسیم که مخاطب را جلب کند و خوانده شود.
بر همین اساس روندی هم در حوزه تندخوانی شکل گرفت که با سریع خواندن مخالفت می‌کرد. کندخوانی به معنی کاهش عمدی سرعت مطالعه به منظور افزایش فهم یا بیشتر لذت بردن از متن توصیه شد. این توصیه بیشتر برای متون ادبی و فلسفی مطرح شد ولی در عمل می‌توان آن را به انواع متون تعمیم داد. این جنبش که برخاسته از مخالفت با زندگی مدرن و سرعت سرسام‌آور آن است علاقمندان بسیاری در دنیا دارد.
مطالعات نشان داده است که آموزش تکنیک‌های تندخوانی و تقویت حافظه بر عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان و دانشجویان تأثیر به سزایی دارد. این مطالعات نشان دادند که دانش‌آموزان و دانشجویان پس از گذراندن دوره تندخوانی و تقویت حافظه در درک مطلب هم بهتر عمل کردند و نتایج بهتری ارائه دادند. این نتایج هم در مطالعه متون علمی و غیرعلمی یکسان بود و بهبود قابل توجهی را نشان می‌داد.
نکته جالب آن که مطالعات بیشتر نشان دادند آموزش این مهارت‌ها نه تنها به افزایش سرعت مطالعه و درک مطلب بهتر می‌انجامد، بلکه به افزایش اعتماد به نفس و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان می‌انجامد. نمونه این مطالعات که توسط آکادمی جهانی علوم، مهندسی و فناوری
در مطالعات انجام شده، توصیه شده است معلمین این روش‌ها را در کلاس با شاگردان کار کنند. اما متاسفانه در کشور ما به این اصل بدیهی کمتر توجه شده است.
یکی از دلایل خواب آلودگی در هنگام مطالعه، حرکت تیک‌تاکی عضلات چشم است. در حالت عادی چشم بر هر واژه یک مکث ظریف انجام می‌دهد و سپس به سراغ بعدی می‌رود. این حرکت به خستگی زیاد چشم در حین مطالعه منجر می‌شود. این پدیده هم به اصطکاک و فرسایش چشمی منجر می‌شود و هم به ترشح ملاتونین در خون دامن می‌زند.
اما ملاتونین چیست؟ بله پاسخ همین‌جاست. ملاتونین مثل قرص طبیعی خواب عمل می‌کند و در نتیجه حس خواب‌آلودگی شما را فرا می‌گیرد. با تمرینات مناسبی که در دوره‌های تندخوانی آموزش داده می‌شود بر این مشکل می‌توان غلبه کرد.
این کاملا قابل انتظار بود. خیلی آهسته مطالعه کردن مانع از تمرکز لازم بر متن می‌شود. در واقع شخص باید با سرعت مناسب به وارد کردن محتوا به ذهن خود اقدام کند و اگر خیلی کند عمل کند، در عمل مغز را بیکار نگهداشته و آن را به سراغ افکار نامربوط می‌فرستد.
پس باید با تمرین‌های مهارتی سرعت را به اندازه مناسب افزایش داد تا مغز با توجه کامل به دریافت اطلاعات اقدام کند و افکار مزاحم را به ذهن شما راه ندهد.
نمی‌توان برخی متون را با تکنیک‌های تندخوانی مطالعه کرد. هر چقدر هم در تندخوانی و تقویت حافظه کار کرده باشید، منطقی نیست که اشعار حافظ و سعدی و مولانا و فردوسی را سریع بخوانید. نمی‌توانید یک رمان عاشقانه را تند تند بخوانید و به درستی حس کنید.
کتاب‌های فلسفی و عمیق را نباید سریع خواند. کلا سریع خواندن مال متن‌های نسبتا ساده است و در مورد متن‌های سنگین تنها برای مرور می‌توان از آن استفاده کرد.
فعالیت اصلی دانشجویانه، توانمندسازی دانشگاهیان و کاریابی تخصصی برای دانشجویان و فارغ‌التحصیلان است.
