کتاب «قوی سیاه» (Black Swan) نوشتهٔ نسیم نیکلاس طالب یکی از جذاب‌ترین کتاب‌هایی است که تفکر خواننده را به شدت تغییر می‌دهد. این کتاب با شهرت جهانی خود توانسته است پرده از خطاهای تشخیصی مهمی که جامعه بشری را به قهقرا می‌برند، بردارد. خواندن این کتاب را به همهٔ دانشجویان در کلیه رشته‌های دانشگاهی توصیه می‌کنم.
چرا «قوی سیاه»؟
نسیم نیکلاس طالب استعارهٔ قوی سیاه را به این دلیل انتخاب کرده است که نشان می‌دهد ما انسان‌ها همواره به مفهوم استثناء توجه نداریم و به همین دلیل به شدت از آن آسیب می‌بینیم. پیش از کشف استرالیا مردم تنها قوی سفید دیده بودند و تصور می‌کردند همهٔ قوها سفید هستند. اما با کشف قوهای سیاه توسط پرنده‌شناسان در استرالیا همه چیز به هم ریخت. این داستان شکننده بودن تجربیات و مشاهدات ما را به روشنی تایید می‌کند.
در این کتاب با مثال‌های ساده و روشن توضیح داده می‌شود که چه تله‌ها و اشتباهات فکری وجود دارد که علی‌رغم پیشینهٔ غنی تحقیقاتی و دانشگاهی، عملا می‌توانند ما را به شدت از اصل موضوع گمراه کنند.
حرف اصلی نویسنده چیست؟
اما نسیم نیکلاس طالب در این کتاب با بسط این مفهوم به جاهایی سرک می‌کشد که نتایج کاربردی غیرمنتظره‌ای در انتظار خواننده است. غول‌های فناوری، بورس، بلایای طبیعی، تغییرات سیاسی، ریاضیات کاربردی، جنگ جهانی، ظهور وب، حملهٔ ۱۱ سپتامبر و غیره از جنبه‌های کاربردی جذاب این مفهوم هستند. در این کتاب با کلکسیون بزرگی از مفاهیم مرتبط با رویدادهای بختی مثل عدم قطعیت، قانون اعداد بزرگ، برخال‌ها، قضیهٔ حد مرکزی و توزیع زنگوله‌ای برخورد می‌کنید و کم‌کم شک می‌کنید که آیا همه چیز آن طور است که در دانشگاه شنیده بودید؟
در این کتاب حتی سری به دانشمندان بزرگی مثل کارل پوپر، گاوس، نیوتن، اینشتین و دیگران خواهید زد و متوجه می‌شوید که برخی چیزها ظاهرا چندان سر جایشان نیستند.
کتاب ابتدا به شکلی ادبی و روان‌شناسانه شروع می‌شود ولی هر چه جلوتر بروید کم‌کم با بخش کاملا علمی و کاربردی کتاب روبرو می‌شوید.
تغییر در نگرش خواننده
کتاب قوی سیاه به این امر شهرت یافته است که نگرش خواننده را به شدت دچار تغییر می‌سازد. در واقع با خواندن این کتاب با قوهای سیاه در ساختاری کاملا اصولی آشنا می‌شوید. قوهای سیاه پدیده‌هایی به شدت نادر، غیر قابل پیش‌بینی و بسیار دور از میانگین با احتمال وقوعی ناچیز ولی با تاثیری جنجالی هستند. آن‌ها گاهی به کلی غیر قابل پیش‌بینی هستند اما لازم است در تحلیل آینده‌نگرانه آن‌ها را در نظر بگیریم و برای رخداد آن‌ها آماده باشیم.
در این کتاب حتی به ساختار تفکر انسانی اشاره شده است که کمک می‌کند درک کنیم چرا این قدر ساده گول می‌خوریم و در یک مسیر یکنواخت ذهنی قرار می‌گیریم و از قوهای سیاه و جنجالی که در زندگی ما می‌توانند به پا کنند، غافل می‌شویم.
نسیم نیکلاس طالب کیست؟
نسیم نیکلاس طالب یک دانشمند ریاضی، متخصص مدیریت ریسک در بازارهای مالی، یک نویسنده و یک مبادله‌گر مطرح در سطح بین‌المللی است که در ۱۹۶۰ میلادی در لبنان متولد شد. او دارای درجه دکترای ریاضیات است و در حال حاضر در دانشگاه‌های مطرحی همچون دانشگاه نیویورک، دانشگاه آکسفورد و دانشگاه ماساچوست تدریس می‌کند. مزیت مهم او این است که در ضمن تاجر بودن، یک ریاضیدان برجسته است و در زمینهٔ پیش‌بینی برخی بحران‌های اقتصادی درخشش انکارناپذیری داشته است.
بخش عمدهٔ شهرت نسیم نیکلاس طالب مربوط به مخالفت‌های او با نگرش رایج در بانکداری و سرمایه‌گذاری در سطح جهانی است. او سال‌ها قبل از رکود بزرگ اقتصاد جهانی در سال ۲۰۰۸ میلادی همواره اعلام می‌کرد که نظام بانکداری فعلی کاملا شکننده است.
همین نگرش باعث ثروتمند شدن او نیز شد. او معتقد است که باید به حرف کسانی گوش کنید که پای خودشان هم در تصمیم و اظهارنظرشان درگیر باشد. او قسمت عمده دارای خود را روی معاملات آتی بازار بورس با فرض شکسته شدن نرخ‌ها سرمایه‌گذاری کرد و با بروز رکود عجیب اقتصاد جهانی، دارایی اقتصادی خود را به طرز قابل توجهی افزایش داد.
برشی از کتاب
ما طوری رفتار می‌کنیم گویی قادریم رویدادهای تاریخی را پیش‌بینی کنیم، و یا حتی بدتر از آن، گویی قادریم مسیر تاریخ را عوض کنیم. مثلاً قیمت‌های نفت را برای سی سال آینده تخمین می‌زنیم، بدون آن که بدانیم حتی نمی‌توانیم آن را برای تابستان آینده پیش‌بینی کنیم. خطاهای فزاینده‌ی پیش‌بینی ما در مورد رویدادهای سیاسی و اقتصادی چنان هولناک است که هر بار که به پیشینه‌ی تجربی بشر نگاه می‌کنم، باید خودم را نیشگون بگیرم تا مطمئن شوم خواب نمی‌بینم. مسئله‌ی حیرت‌آور، بزرگی خطاهای پیش‌بینی ما نیست؛ بلکه فقدان آگاهی ما از عدم توانایی‌مان در پیش‌بینی کردن است. این مسئله موقعی بیش از هر زمان دیگری نگران کننده می‌شود که ما درگیر نزاع‌های مرگبار می‌شویم: جنگ‌ها اساساً غیرقابل پیش‌بینی‌اند (و ما این را نمی‌دانیم). به خاطر همین سوءتعبیر در مورد زنجیره‌های علیتیِ بین خط‌مشی‌ها و اقدامات عملی می‌توانیم به لطف جهل‌مان به راحتی موجب پدیدار شدن قوهای سیاه شویم. درست مثل بچه‌ای که دارد با آتش بازی می‌کند.
عدم‌توانایی ما در پیش‌بینی کردن در محیط‌های در معرض قوی سیاه، به همراه یک عدم آگاهیِ کلی از این مسئله، به معنای این است که برخی حرفه‌ای‌ها، علی‌رغم اینکه فکر می‌کنند متخصص هستند، در واقعیت امر چنین نیستند. آن طور که رکوردها و آمار تجربیِ خودشان نشان می‌دهد، این افراد در مورد موضوع مورد نظرشان بیشتر از عوام‌الناس آگاهی ندارند؛ با این حال در قصه‌پردازی کردن درباره‌ی آن و یا بدتر در غرق کردن تو در انبوهی از مدل‌های ریاضی پیچیده، بسیار کارکشته‌تر هستند. همچین احتمال بیشتری دارد که کراوات بزنند.
چه کسانی باید حتما این کتاب را بخوانند؟
کتاب برای عمومی دانشگاهیان درس‌های مهمی در تفکر صحیح نسبت به رویدادهای اجتماعی تصادفی در بر دارد. اما به طور خاص می‌توان این کتاب را به همهٔ علاقمندان به برنامه‌ریزی، کارآفرینی، و تجارت به ویژه بازار سهام و بازارهای فناورانه، و یا کسانی که به طور کلی با مفهوم ریسک و آینده‌نگری درگیر هستند، توصیه کرد.
هشدار به خوانندگان تازه‌کار
متن کتاب کمی سنگین است و اگر کتاب‌خوان حرفه‌ای نیستید، یا با اصول تندخوانی کتاب می‌خوانید، بهتر است سمت چنین کتابی نروید. متن کاملا پرمغز است و لازم است آهسته آهسته جلو بروید تا در درک مطالب دچار آشفتگی نشوید.
متن نسیم نیکلاس طالب در این کتاب کمی بازیگوشانه است و متن را با سبکی کمی طنزآمیز ولی مشحون از مثال‌ها و کنایه و استعاره‌ها نوشته است. به ویژه آن که لازم است کمی بر ریاضیات دانشگاهی احاطه داشته باشید تا مثال‌های ریاضی‌وار بسیار یک نویسنده با درجه دکترای ریاضیات را درک کنید. گر چه او تلاش بسیاری کرده است از بیانی ساده و عامه‌فهم استفاده کند.
